Familiedag in een eeuwenoude eendenkooi
Een familiedag achter de schermen waarbij niemand de vreemde eend in de bijt is of, erger nog, de pijp uitgaat. De familie Klaver werkt elk jaar een zaterdag in de Grote Otterskooi bij Dwarsgracht. Opa Klaver was daar tot in de jaren negentig kooiker en nam zijn familieleden graag mee naar het bijzondere gebied in De Wieden. Die bouwden daardoor een nauwe band op met opa Klaver én met een van de grootste eendenkooien van Europa. “Opa was als echt natuurmens een stille binnenvetter, maar dat wij in zijn kooi werken zou hij prachtig vinden”, denkt Siemen Klaver, een van de nazaten.
Net als de rest van de familie verliet hij jaren terug de geboortestreek. De Klavers wonen in alle windhoeken van Nederland, maar zijn vader verhuisde een paar jaar geleden naar Steenwijk én kocht een caravan in Giethoorn. Die terugkeer naar de roots zorgde min of meer per toeval dat de hele familie weer regelmatig in het land van de voorvaderen is. “Samen met mijn vader en een groep neven maakten we een jaar of zes geleden een vaartocht rond Giethoorn. Toen bezochten we natuurlijk ook de Otterskooi. ‘Dat kan best wat onderhoud gebruiken…’, zeiden we tegen elkaar”, vertelt Klaver.
Herstelplan Natuurmonumenten
Met het werk van opa in gedachten, klopte de familie aan bij opa’s voormalige werkgever Natuurmonumenten, die nog steeds eigenaar is van de Grote Otterskooi. De organisatie was druk bezig met een herstelplan en vrijwilligers werkten hard aan de restauratie van de eeuwenoude kooi, luidde de boodschap. “Wij boden aan om dat plan financieel te ondersteunen en wilden zelf ook graag een dag aan de slag. Sindsdien werken we met drie generaties in de kooi. Alle verhalen en herinneringen aan deze plek komen tijdens het werken weer boven. Ze worden steeds sterker”, lacht Klaver.
“IJsvogels scheren over het water, je ziet een marter, reeën en roofvogels. De natuur maakt het werk extra bijzonder''
Legendarische verhalen
Wie opa kende, bezocht minstens één keer samen met hem de eendenkooi. “Zijn hele leven bestond zo ongeveer uit die kooi. Hij was er letterlijk dag en nacht mee bezig. ’s Nachts maaide hij het pad, met een zaklamp in zijn mond. Zo gaf hij de dieren overdag de rust en ruimte”, vertelt Siemen, een van de drie Klavers die net als opa naar die naam luisteren. De afspraak is dat de kooidag een ‘mannendag’ is, de partners blijven thuis. De eerste jaren werkten de mannelijke Klavers aan het opknappen van de kooi. Ondanks dat die tegenwoordig weer in prima staat verkeert, blijft er werk genoeg. “Een paar jaar geleden zorgde een storm voor nogal wat schade in de kooi. Toen hielpen we mee met het herstel van de rieten matten rondom de kooi”, geeft Klaver een voorbeeld.
Wettelijke stilte rondom een kooi
Vrijwilligers van Natuurmonumenten werken overigens vaker in de Otterskooi, of één van de andere eendenkooien van de organisatie in De Wieden. Natuurmonumenten, en in De Weerribben Staatsbosbeheer, vangt geen eenden meer, maar houdt de eendenkooien vanwege de cultuurhistorische waarde in stand. In de zeventiende eeuw telde Nederland nog drieduizend eendenkooien, waarvan er naar schatting nog 118 bewaard zijn gebleven. Voor een organisatie als Natuurmonumenten voegt de prachtige natuur rondom een eendenkooi een extra dimensie toe. Met dank aan het wettelijk vastgelegde afpalingsrecht, vertelt boswachter Roelof de Jonge. “Rondom een kooi moest het stil zijn, zodat zoveel mogelijk eenden gevangen konden worden. Om een eendenkooi werd een cirkel getrokken waar behalve de kooiker niemand mocht komen. Daardoor had de natuur vrij spel.”
Maaien en onderhoud
Begin juni en eind augustus gaan medewerkers en vrijwilligers van Natuurmonumenten de kooi in voor onderhoud. Maaiwerkzaamheden zijn wat dat betreft de grootste klus. Natuurmonumenten maait onder meer de paden en de zitwallen, zodat de kooi niet overwoekerd raakt. Een dag krijgt Natuurmonumenten dus hulp van de familie Klaver. Buiten de ontmoetingen en verhalen genieten de kooikernazaten ook van de natuur in en rondom de kooi. “IJsvogels scheren over het water, je ziet een marter, reeën en roofvogels. De natuur maakt het werk extra bijzonder”, vindt Siemen, die net als zijn familieleden tegenwoordig ook in de zomer nog een keer de eendenkooi bezoekt.
Eendenkooien verrijken de taal
Tenslotte terug naar de allereerste zin van dit verhaal. De eeuwenoude eendenkooien verrijkten de Nederlandse taal met een aantal gezegdes. Wie tegenwoordig achter de schermen werkt, doet zijn werk liever in anonimiteit. De vreemde eend in de bijt is een wat zonderling figuur en met wie de pijp uitgaat, loopt het slecht af. Allemaal gezegdes die rechtstreeks uit het vocabulaire van eendenkooikers komen. De komen ongetwijfeld aan bod tijdens excursies van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer naar de eendenkooien in Weerribben-Wieden.
Hoe werkt een eendenkooi?
Een eendenkooi bestaat uit een vijver waarop enkele smalle sloten uitkomen. Dat zijn de vangpijpen. Tamme lokeenden spelen een cruciale rol bij de vangst. Ze lokken hun wilde soortgenoten de vangpijp in, waarna de kooiker met zijn kooikershondje achter de schermen vandaan komt. De wilde eenden schrikken van die actie en vliegen verder de vangpijp in. De kooiker verkocht de dieren vervolgens voor de consumptie.
Meer weten over de ambachten in Weerribben-Wieden? Ga naar de pagina man-made
