Cultuur

Het verhaal van het verdronken dorp Beulake

Geschreven door

Erik

Leestijd 4 minuten

Wie voor het eerst over de Beulakerwijde zeilt of vaart, wrijft zich vermoedelijk van verbazing eens goed in de ogen. Midden op het imposante meer doemen plotseling de contouren van een torenspits op. Het is een kunstwerk dat herinnert aan de tragische geschiedenis van het verdronken dorp Beulake. Een alles verwoestende storm gaf in de 18e eeuw het onderkomen van turfstekers het laatste zetje.

Beulake is verdronken, maar niet vergeten. De laatste jaren neemt de belangstelling voor het weggevaagde dorpje tussen pakweg Sint Jansklooster en Giethoorn toe. Een musical in theater De Meenthe over de lotgevallen van de bewoners is zo’n succes dat de voorstellingen later ook in de open lucht bij Giethoorn worden opgevoerd. Duizenden regiobewoners verdiepen zich op die manier in de geschiedenis van de streek.

Kerkklokken van monument
Kerkklokken van monument

Kerktoren van Beulake

Die toegenomen aandacht begint als in het voorjaar van 2014 een kunstwerk in de Beulakerwijde wordt geplaatst. “Zo heb je een dorp, zo heb je geen dorp. Dat is een wonderlijk verhaal”, vat Alphons ter Avest die dag de fascinerende geschiedenis kort samen. Hij maakte het kunstwerk dat een beetje lijkt op de voormalige kerktoren van Beulake. Het is één van de vijftien kunstwerken in Overijssel die vergeten geschiedenissen, in het geval van Beulake letterlijk, boven water halen. Provincie Overijssel financiert het werk als onderdeel van de Canon van Overijssel en Natuurmonumenten beheert de opmerkelijke toren. Soms is het mogelijk om de klok daarvan te luiden. Ook vanaf de provinciale weg tussen Wanneperveen en Giethoorn is het kunstwerk zichtbaar.

Natuur door mensenhanden Beulakerwijde
Natuur door mensenhanden Beulakerwijde

Mensenhanden maken het gebied “Een mooi symbool voor ons gebied dat door mensenhanden is ontstaan”, zegt beheerder Bea Claessens van Natuurmonumenten bij diezelfde opening van de ‘Beulakertoren’. Zonder die handen van mensen was turfstekersdorpje Beulake, ontstaan in 1360, vermoedelijk nooit gebouwd en later ook niet vernietigd. Het karakteristieke landschap van Nationaal Park Weerribben-Wieden ontstond ook door diezelfde noeste arbeid.

Turfwinning belangrijk

De Romeinen ontdekten naar verluid al dat turf een interessante brandstof is. Vanaf de middeleeuwen krijgt de turfwinning in de streek een serieus karakter. Onder meer in de Gouden Eeuw is het een belangrijke bron van inkomsten. Grote hoeveelheden van die natuurlijke brandstof gaan dan per schip over de Zuiderzee naar het westen van het land. Aan die periode herinnert ook de Arembergergracht tussen de huidige Beulakerwijde en Zwartsluis, die werd gegraven om het transport ter vergemakkelijken.

Afgravingen schieten te ver door

Ondertussen schieten de afgravingen van het veen veel te ver door. Smalle stukken land blijven over en die blijken later een makkelijke prooi voor natuurgeweld. Een zware storm in 1775 kondigt dat onheil al aan. Veel inwoners verlaten Beulake daarna. Een jaar later krijgt het dorp de genadeslag. Bij nieuw noodweer breken de dijken door en spoelt het wassende water van de Zuiderzee Beulake weg. De vijftig dorpsbewoners die nog waren overgebleven, verschansen zich in de kerk en krijgen pas na 36 uur hulp. Ondanks die ellende komt bij de ramp overigens niemand om het leven.

Beulakerwijde
Beulakerwijde

Ontstaan Beulakerwijde

Het natuurgeweld hertekent het landschap wel ingrijpend. De omgeving van Beulake verandert in het meer dat nu als Beulakerwijde op de kaart staat. Aan één van de oevers ligt Bezoekerscentrum De Wieden van Natuurmonumenten. Dat ligt overigens ook aan het Beulakerpad dat ooit doorliep naar het verdwenen dorp. Vanaf het centrum vertrekken de excursieboten het gebied in en die komen vrijwel allemaal langs het kunstwerk en het eiland; op de plek waar Beulake heeft gelegen. Twee hoge bomen markeren de plaats van de voormalige kerk en de begraafplaats.

Geheimen van Beulake

Het verdronken dorp Beulake geeft na eeuwen soms nog steeds geheimen prijs. Staphorster Rint Massier duikt vanaf 1968 decennialang in het meer op zoek naar overblijfselen. Hij vindt grote hoeveelheden scherven, flessen, gereedschappen, turf en andere materialen, waarvan een belangrijk deel is te zien in het Cultuur Historisch Centrum in Vollenhove. Ook het Bezoekerscentrum van Natuurmonumenten vertelt het verhaal van het verdronken dorp.

Preekstoel in Vollenhove

Wie denkt dat op de bodem van de Beulakerwijde de ruïnes van de woningen van Beulake liggen, komt overigens bedrogen uit. De materialen van de voormalige huizen zijn later gebruikt in andere dorpen. De oude preekstoel uit de kerk van Beulake bleef wel bewaard. Die doet nu dienst in de Kleine of Mariakerk van Vollenhove. Na de ramp bouwen veel inwoners van Beulake in dat Zuiderzeestadje een nieuwe toekomst op.

Zelf zien?

Wil je met eigen ogen zien waar het dorp verzonken is? In het zomerseizoen zijn er dagelijks vaarexcursies die vertrekken vanuit Bezoekerscentrum de Wieden van Natuurmonumenten. Deze passeren altijd de plek waar het dorp Beulake lag. Ook zijn er vaarexcursies die specifiek naar het verdronken dorp Beulake gaan. En natuurlijk kun je zelf een bootje huren om de kerktoren van dichtbij te bekijken. Waar? Hierbij de coördinaten: 52° 42’ NB, 6° 2’ OL (blauwe waterdruppel)

Erik

Wat vind je van de informatie op deze pagina?

  1. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    Sfeervolle Zuiderzeestadjes op de grens van het nieuwe land

  2. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    De geschiedenis komt tot leven in het heden

  3. Deelfietsen: oplossing voor meer mobiliteit van inwoners en toeristen

  4. Water

    In de winter kanoën in Nationaal Park Weerribben-Wieden? Beleef een unieke ervaring.

Tip je vrienden

twitter facebook