Ontdek alle verhalen van toen en nu

De Zuiderzeestadjes in Weerribben-Wieden

Leestijd 5 minuten

Van de stad van de paleizen naar het Bagdad van het Oosten Waar ooit de Zuiderzee bulderde, oogsten boeren nu aardappelen, bollen en suikerbieten. De komst van de Noordoostpolder veranderde de toekomst van Blokzijl, Kuinre en Vollenhove, maar het karakter van de Zuiderzeestadjes veranderde nooit helemaal. Je hebt het gevoel alsof de zeeschepen elk moment kunnen binnenvaren. De gevels laten zien dat Blokzijl, Kuinre en Vollenhove al in de Gouden Eeuw prominente steden waren. Een duik in de geschiedenis.

We beginnen in Vollenhove. Voormalig ‘stad van de paleizen’. Lang het belangrijkste bestuurscentrum van Noord-Nederland. Wie door de historische Kerkstraat of Bisschopsstraat loopt, heeft weinig fantasie nodig om die geschiedenis op te roepen. Links en rechts staan statige huizen waar vroeger mensen van adellijke afkomst woonden.

Ontdek de verhalen achter de 'gouden' gevels

Dertien havenzaten

De meest vooraanstaande adellijken hadden het nog beter voor elkaar. Die woonden op havezaten, landgoederen of paleizen waarvan er vroeger maar liefst dertien in Vollenhove stonden. De Oldenhof, Marxveld en Oldruitenborgh zijn bewaard gebleven. In het stadspark bij dat laatste landgoed ligt ook nog een deel van de ruïne van Toutenburg.

Vollenhove
Vollenhove

Vissers van Durgerdam

Vanaf 1800 veranderde het politieke systeem in Nederland. Het belang van Vollenhove nam daardoor af en veel bestuurders trokken weg. Daarna groeide de stad aan de Zuiderzee uit tot een vissersplaats en verdween de vroegere grandeur. Vissers moesten hard werken voor een boterham. Eigenlijk was de enige bloeiperiode de periode tussen 1914 en 1918. Bizar is het voorval van drie vissers uit Durgerdam. Die belandden op een ijsschots en kwamen veertien dagen later aan in Vollenhove. Twee van de drie vissers overleefden het drama niet. Een standbeeld aan de haven herinnert aan de tragedie.

Moespot

Vlak buiten Vollenhove ligt, aan de dijk naar Blokzijl, buurtschap Moespot. Dat heeft dezelfde naam als het café dat onlangs een nieuwe eigenaar kreeg. Ooit was het populair bij reizigers te paard. Terwijl de dieren tijdelijk op stal gingen, konden de ruiters een hapje of drankje nuttigen. Ook lag het café niet ver af van de tramlijn Zwolle-Blokzijl. Na jaren plannen maken reden de eerste trams in 1914 over de lijn. Eigenlijk op een moment dat het vervoersmiddel vanwege de opkomst van de auto en de bus al achterhaald was. In 1934 reden de laatste trams alweer over het traject.

De waterwolf

Aan dezelfde dijk staat ook het gemaal Stroink. Dat imposante kunstwerk zorgt dat inwoners van Noordwest Overijssel droge voeten houden. Een zekerheid is dat in deze streek nooit geweest. Regelmatig zorgde de ‘waterwolf’ voor ellende. Overstromingen veranderden het landschap ingrijpend. Als het water weer eens grillen kreeg, werden inwoners gewaarschuwd met kanonschoten. Zo’n kanon staat onder meer aan de haven van Blokzijl, het volgende Zuiderzeestadje dat aan alle kanten naar geschiedenis ademt.

Cornelis Lely

Wie door Blokzijl wandelt, merkt aan alles dat het een havenstadje is. Schepen en boten varen af en aan naar de prachtige, historische sluis. Dat vormt de poort naar Nationaal Park Weerribben-Wieden. En aan de andere kant van de haven ligt nog een sluis. Ooit was dat de toegang naar de Zuiderzee. Nu ligt daar de Noordoostpolder. Ontsproten aan het brein van Cornelis Lely die de Zuiderzee het zwijgen voorgoed oplegde. Daarmee raakte Blokzijl net zoals Vollenhove de aansluiting met de zee kwijt.

Gouden Eeuw

Ook in Blokzijl is weinig verbeelding nodig voor een stap terug in de tijd. De gevels verwijzen vrijwel allemaal naar de Gouden Eeuw. Blokzijl was in die tijd een handelsstad en overslaghaven. Turf uit deze regio ging daar op grote schepen richting het westen van het land. De rijkdom die het daarmee verwierf is overal in het stadje te zien. Niet voor niets vormt het centrum van Blokzijl een beschermd stadsgezicht. Met die fraaie Havenkolk als middelpunt van dat centrum.

Haven Blokzijl
Haven Blokzijl

Grote watersnoodramp

Aan de andere kant van Blokzijl gaat de zeedijk verder. Nergens is de scheiding tussen het oude en het nieuwe land zo mooi zichtbaar als hier. Reizigers zien rechts de Weerribben liggen en links de gewassen van de Noordoostpolder. Twee eeuwen terug was het beeld een stuk minder prettig. In 1825 stroomde een groot deel van Overijssel onder. Alleen al in Blankenham, het dijkdorp tussen Blokzijl en Kuinre, kwamen 29 van de 280 inwoners om het leven. Bij Blankenham staan kunstwerken die wijzen op de tragedies uit het verleden. Ook de metersdiepe kolken langs de dijk herinneren daar aan. Ze ontstonden door dijkdoorbraken.

Bagdad van het Oosten

Uiteindelijk leidt de dijk naar Kuinre. Vanaf de Zuiderzee moet de aanblik zo indrukwekkend zijn geweest, dat Kuinre de bijnaam ‘Bagdad van het Oosten’ kreeg. De schijn bedroog een beetje. In feite was Kuinre niet meer dan een ellenlange straat die parallel aan de kustlijn liep. De strategische ligging leverde veel handel met het westen op waardoor het bedrijvigheid troef was in Kuinre. Kuinre had ook een kwalijke bijklank. Dat dankt het aan de weinig vredelievende Heren van Kuinre. Die stonden tussen 1200 en 1400 bekend als roofridders, piraten en valsemunters.

De komst van de polder

Kuinre verloor haar cruciale positie door verzanding, waardoor het stadje al voor de komst van de Noordoostpolder werd afgesloten van de Zuiderzee. Met de komst van het nieuwe land wordt de situatie er niet beter op. Veel andere stadjes langs de voormalige Zuiderzee profiteren van een aantrekkelijk randmeer, Kuinre krijgt niets. Toch kunnen watersporters het dorp sinds de jaren negentig weer bereiken. Dat brengt de vroegere bedrijvigheid weer een beetje terug.

Wat vind je van de informatie op deze pagina?

  1. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    Sfeervolle Zuiderzeestadjes op de grens van het nieuwe land

  2. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    De geschiedenis komt tot leven in het heden

  3. Deelfietsen: oplossing voor meer mobiliteit van inwoners en toeristen

  4. Water

    In de winter kanoën in Nationaal Park Weerribben-Wieden? Beleef een unieke ervaring.

Tip je vrienden

twitter facebook