Johan van den Kornput: De verdediger van Steenwijk

Leestijd 4 minuten

Aan de naam Johan van den Kornput valt in Steenwijk niet te ontkomen. Een singel is naar hem vernoemd, net zoals een woonwijk op de locatie van een vroegere kazerne en een scoutinggroep. Dankzij een standbeeld houdt de krijgsheer nog steeds zich op het straatbeeld van de vestingstad. Niet voor niets staat de geboren Brabander bekend als de ‘verdediger van Steenwijk’.

Wie was Johan van den Kornput?

Tussen zijn geboorte in 1542 in Breda en zijn overlijden 69 jaar later in Groningen heeft Van den Kornput letterlijk en figuurijk veel wapenfeiten op zijn naam staan. Hij speelt een prominente rol in de Tachtigjarige Oorlog die ook deze regio van 1568 tot 1648 in zijn greep hield. Bij die Opstand tegen Spanje raakt Van den Kornput vanaf 1573 betrokken. Eerst in Aalst en tijdens de Slag op de Zuiderzee. Hij maakt naam als legerhervormer en bouwer van vestingwerken.

Die talenten komen ook van pas bij het Beleg van Deventer, waarbij Van den Kornput in 1578 zij aan zij vecht met de graaf van Rennenberg. In de IJsselstad bedenkt hij zijn eerste innovatieve technieken. Van de Kornput laat hoge torens bouwen zodat hij het reilen en zeilen in de stad kan zien en laat schansen ontwerpen, zodat niemand ongezien de stad in kan. De uitvinding van het buskruit stimuleert het zoeken naar dat soort technieken. Omdat opblazen van een stadsmuur relatief eenvoudig is, is het zaak om strijdende partijen op afstand van de stad te houden.

Strijd tegen strijdmakker

Rennenberg, stadhouder van de vier noordelijke provincies, loopt twee jaar later over naar de Spanjaarden. Kort daarop staat hij lijnrecht tegenover zijn oude strijdmakker. Dat gebeurt uitgerekend in Steenwijk, dé toegangspoort naar het noorden die daarom van groot strategisch belang is. De vesting groeit uit tot een decor van zwaar oorlogsgeweld. Rennenberg wil de strijd beslissen met een groot kogelbombardement: 65 huizen vliegen in brand, ontredderde en Steenwijkers willen zich overgeven, maar houden dankzij bemoedigende woorden van Van den Kornput toch stand.

Teken van God

‘Wonderen’ houden de moed er ook in. Op een dag in februari strijken drie wilde veldhoenders neer in Steenwijk. De hongerige inwoners pakken de vogels maar wat graag op. Ze beschouwen de komst van de dieren als een teken dat God de Steenwijkers gunstig gezind is.

Steenwijk Ontzet

Uiteindelijk verdedigt Van den Kornput samen met slechts zeshonderd militairen de stad tegen Rennenberg en zijn zevenduizend soldaten. Die geven de strijd na vijf wrede maanden op. Ze verlaten op 23 februari 1581 de stad. Op die datum vieren de Steenwijkers sindsdien Steenwijk Ontzet. De inwoners versterken na de aftocht van Rennenberg meteen de vestiging: ze verhogen de stadswallen en diepen de grachten verder uit. Twee jaar later, als Van den Kornput ook vertrokken is, nemen de Spanjaarden de stad toch over. Onder de naam Reinico Fresinga beschreef de veldheer in een boek later zelf het verloop van de strijd.

Prins Maurits

De ‘verdediger van Steenwijk’ werkt daarna als vestingbouwer in onder meer Delfzijl en is een periode garnizoenscommandant in Hasselt, niet ver van Steenwijk. Een decennium na zijn eerste heldendaden keert Van den Kornput in juni 1592 aan de zijde van Prins Maurits terug bij de stad. Met achtduizend infanteristen, vijftienhonderd ruiters en vijftig kanonnen willen ze de stad terugveroveren op de Spanjaarden, maar ondanks het imposante leger boeken ze aanvankelijk weinig succes. Pas als ze schansen bouwen en loopgraven maken, boeken ze terreinwinst.

Kornputtorens

Van den Kornput ontwerpt in deze periode zijn beroemd geworden uitkijktorens op wielen. Die zijn perfect om vanuit verschillende locaties rond de stad de vijandelijke troepen te bespioneren. Ze zijn zo succesvol dat ze later op veel plekken worden gebruikt. Dan gaan ze door het leven als ‘Kornputtorens’.

Begraven naast Rennenberg

Na een beleg van 37 dagen en het verlies van driehonderd manschappen nemen Maurits en zijn mannen Steenwijk over. Daarna vertrekt Van den Kornput weer uit de stad. Hij is onder meer nog garnizoenscommandant in Emden en Coevorden voordat hij uiteindelijk in 1611 overlijdt. Zijn lichaam is begraven in de Martinikerk. Bizar genoeg ligt hij daar door toeval naast zijn oude makker én vijand de graaf van Rennenberg.

De Koninklijke Landmacht gaf de nieuwe kazerne die in 1939 in Steenwijk werd genoemd, de naam van Johan van den Kornput mee. Veel militairen vestigden zich sindsdien in de stad en de omgeving. De kazerne deed dienst tot 2004 waarna het de functie van asielzoekerscentrum kreeg. Tegenwoordig wonen Steenwijkers op deze locatie. Enkele kazernegebouwen aan de voorkant bleven bewaard en markeren nu het begin van een woonwijk. In dit Kornputkwartier staan driehonderd woningen.

Johan van den Kornput stamt overigens uit een welgestelde familie uit Breda. Hij is bijvoorbeeld de oom van de moeder van raadspensionaris Johan de Witt en zijn twee jaar oudere broer Cornelis. Zij worden in het voor de Republiek rampzalige jaar 1672 vermoord door een woedende menigte Orangisten.

Wat vind je van de informatie op deze pagina?

  1. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    Sfeervolle Zuiderzeestadjes op de grens van het nieuwe land

  2. Ontdek alle verhalen van toen en nu

    De geschiedenis komt tot leven in het heden

  3. Deelfietsen: oplossing voor meer mobiliteit van inwoners en toeristen

  4. Water

    In de winter kanoën in Nationaal Park Weerribben-Wieden? Beleef een unieke ervaring.

Tip je vrienden

twitter facebook