Marijn fietst met… boswachter Egbert Beens

Hier rondgeleid worden door boswachter Egbert Beens is een feestje; mijn liefde voor het gebied groeit nog meer. “Kijk! Marijn, je hebt geluk vandaag! Daar zit er eentje: een Grote Vuurvlinder. Superzeldzaam, die komt alleen hier voor. Naar de Wieden steekt-ie niet nog niet over. Als we die in het zomer weer spotten, is iedereen gelukkig. Want dan gaat het goed met de populatie in de Weerribben.”

Op de warmste dag van het jaar stappen Egbert en ik op een van de gloednieuwe e-bikes bij Buitencentrum Weerribben aan de rand van Ossenzijl. Het wordt vandaag misschien wel 40 graden, en het advies is eigenlijk: zoek de koelte, en zeker niet teveel in de zon. We vertrekken op tijd, dus het is nog niet heel heet. Al snel merken we dat we nauwelijks iets hoeven te doen als we de voeten op de pedalen zetten: de fietsen schieten als vanzelf vooruit. De rijwind voelt heerlijk, en met een vaartje rijden we het fietspad van Ossenzijl richting Kalenberg op.

Pak 'm, de Deelfiets

Sinds kort kan iedereen die een rondje door het grootste laagveenmoerasgebied van Noordwest-Europa wil fietsen op verschillende plekken een deel-e-bike pakken. Er staan zogenaamde hubs in Blokzijl, Oldemarkt, Steenwijk en Giethoorn. Je reserveert de deelfiets met een app, maximaal een half uur van tevoren, en je betaalt per kwartier. Heel makkelijk dus. Pak ‘m, en fietsen maar – zoals wij nu doen.
Naar de deelfiets

Egbert is een bekende in het gebied: hij werk al 40 jaar voor Staatsbosbeheer en is 25 jaar boswachter in de Weerribben en Wieden. Iedereen die we tegenkomen kan rekenen op een vrolijke groet of een zwaai. We fietsen achter elkaar over het smalle fietspad, en intussen probeert hij me over zijn schouder al van alles te vertellen – maar ik versta er niet veel van, vanwege de rijwind. Dus geniet ik maar gewoon van het fijne aanzicht van Kalenberg: rieten kapjes, de gracht, en de bruggetjes. We slaan aan het eind van Kalenberg linksaf en het wordt meteen koeler, want boven ons vormen de bomen een dak van bladeren. Al snel stopt Egbert bij een inham en wijst. Daar gaan we in. We lopen met de fiets aan de hand naar een bruggetje met een groot hek. “Rustgebied voor het wild. Geen toegang” staat er op een bord.

Eendenkooi

Maar wij gaan naar binnen. Naar de eendenkooi, daar achter dat hek. “Heb je wel eens een eendenkooi gezien?”, vraagt Egbert. Ik ontken. Achter het hek zijn paadjes van gras tussen de struiken door, en het is er op gezoem van insecten en getsjilp van vogels na doodstil. Ondanks de warmte is het drassig. We komen bij een hokje, Egbert maakt de deur open. “Belangstellenden kunnen hier eens per week meedoen aan een rondleiding. Op verzoek doen we ook rondleidingen voor groepen. Of voor jou, zoals nu.” Achter de deur zit iets dat het best omschreven kan worden als een minimuseum. Een maquette van een ouderwetse eendenkooi, beschrijvingen en foto’s. “Er zijn nog steeds zulke eendenkooien in bedrijf, de commerciële. Daar vangen ze eenden die worden verkocht aan toprestaurant.”

Vol vuur vertelt Egbert hoe de eendenkooi werkt. Over de kooiker en zijn hondje, en over hoe dit systeem met schermen van riet al in de middeleeuwen is bedacht. We lopen om de kooi heen. Het zit zo kunstig in elkaar dat ik me bijna niet kan voorstellen dat deze methode van eenden vangen al zo oud is. Egbert vertelt me dat kooikers aanzien hadden, en dat veel van ons taalgebruik zonder dat we het nu nog weten uit de eendenvangerij komt. “Kijkje achter de schermen nemen in de televisiewereld bijvoorbeeld: de kooiker en zijn hondje verstopten zich steeds tussen deze rieten schotten, de schermen, om de eenden goed te kunnen vangen.”

Tijdens het vertellen hurkt Egbert telkens om planten of bloemen te laten zien. Of keuteltjes. “Deze zijn van de boommarter. En deze plant heet krabbescheer”, vertelt hij, terwijl hij een stuk groen uit het water trekt. “Typisch voor dit gebied. Er zit veel kalk in, en daarom gebruikten boeren deze plant vroeger op het land. Want kalk trekt zuur uit de grond. Weet je hoe deze plant in het Engels heet? Heel grappig: watersoldier. In Engeland lieten kasteelheren ze in de grachten groeien. Aanvallers dachten vaak dat je erover kon lopen, maar dat kan niet. Ze zakten dan weg en verdronken. Een echte watersoldaat, dus.”

Overstekende otters

Langzaam lopen we weer richting uitgang om onze fiets te pakken. De zon is al flink warmer geworden, maar onder de bomen blijft het aangenaam koel. We fietsen verder over het smalle fietspad. “Oppassen voor overstekende reeën en otters!”, grapt Egbert nog over zijn schouder. Die steken hier wel echt geregeld over, maar meestal niet midden overdag. Een goede reden trouwens om ’s ochtends vroeg nog eens terug te komen.

Even verderop kijkt Egbert rond tussen het gras en de struikjes in de berm. Gangetjes van otters zoekt hij. “Kijk, daar is er eentje! Hier steken ze dan over”, wijst Egbert. Er wordt van alles bedacht om de naar schatting 100 tot 150 otters in het gebied veilig de weg over te krijgen, zonder dat ze aangereden worden. Het meest vernuftige vind ik misschien nog wel dat die irritante klinkers waarvan de weg gemaakt is daar heel bewust neergelegd zijn. Als je daar overheen rijdt, maakt het lawaai en horen dieren auto’s al van ver aankomen. Bovendien kun je niet zo hard rijden over een wat hobbelige weg. Nooit over nagedacht, zeg ik tegen Egbert. Maar zo slim. Dan maar wat oncomfortabeler met mijn racefiets als ik hier fiets. Op de deel-e-bike merk je er trouwens niets van.

Twitterhut

Met de wind in onze haren komen we aan bij de laatste plek die Egbert me wil laten zien: de Twitterhut. Een hut waarin je vogels kunt spotten, vlakbij Scheerwolde. De plas die daar ligt is nog niet zo lang geleden gecreëerd. Er staat een muur met talloze zwaluwennestjes, de vogels vliegen af en aan. Er staan lepelaars in het water. Het is er vredig. “Ik heb geprobeerd deze plek samen met de bewoners van de omgeving te maken”, vertelt Egbert. Uiteindelijk was dit gebied altijd van hen, als landbouwgrond. En het hoort natuurlijk nog steeds bij hen, ook nu het aan de natuur is teruggegeven. Daarom heeft hij samen met de twee basisscholen in Scheerwolde de naam voor de hut bedacht. “De basisscholen moesten fuseren en dat liep niet zo lekker. Dit project heeft ze een beetje samengebracht. De kinderen hebben niet alleen de naam bedacht, ze hebben ook allemaal iets getekend of geschreven. Een toekomstbeeld over hoe dit gebied er over 25 jaar uitziet. Die tekeningen en brieven hebben we in een kist gedaan en die ligt hier op de bodem van het meertje. Als de 25 jaar voorbij zijn, halen we ‘m er weer uit.” Hij zegt het niet hardop, maar ik zie dat Egbert daar op trots is.

Voor we met de wind in de rug terugfietsen naar Ossenzijl om de e-bikes in te leveren, passeren we Nederland, het dorpje met het meest gestolen plaatsnaambord van ons land. “Eigenlijk is dit waar ik me het meest thuis voel”, zegt Egbert. Een paar huizen zijn het, tussen de weilanden. Niet meer dan dat. “Maar dit is het land dat mij aan mijn familie doet denken, de rietsnijders. Ik word rustig als ik hier de zon onder zie gaan.”